Mộng mắt là gì? Nguyên nhân, triệu chứng và phòng ngừa

Mộng mắt là gì?

Mộng mắt, còn gọi là mộng thịt (pterygium), là sự phát triển bất thường của mô kết mạc, lớp màng mỏng che phủ bề mặt trắng của mắt và giác mạc. Mộng thịt có dạng tam giác và thường bắt đầu từ góc mắt gần mũi, sau đó lan dần vào phần trung tâm của giác mạc. Nguyên nhân chính gây mộng thịt là do tiếp xúc kéo dài với các yếu tố môi trường có hại như tia cực tím (UV) từ ánh nắng mặt trời, gió, bụi và không khí khô. Những người sống trong khu vực có khí hậu nắng nóng, khô hanh thường có nguy cơ mắc bệnh cao hơn.

Ban đầu, mộng thịt thường không gây đau đớn nhưng có thể gây kích ứng, đỏ mắt, mờ mắt và thậm chí biến dạng giác mạc nếu không được điều trị. Khi mộng phát triển lớn, nó có thể gây khó chịu và cản trở tầm nhìn. Điều trị mộng mắt phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng. Các phương pháp bao gồm sử dụng thuốc nhỏ mắt để giảm viêm hoặc phẫu thuật để loại bỏ mộng nếu nó gây ảnh hưởng đáng kể đến thị lực hoặc gây biến dạng giác mạc.

Phân loại mộng mắt như thế nào?

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO)

• Độ 1: Mộng thịt chỉ lan đến rìa giác mạc.
• Độ 2: Mộng thịt lan đến giữa rìa giác mạc và bờ đồng tử.
• Độ 3: Mộng thịt xâm lấn đến bờ đồng tử.
• Độ 4: Mộng thịt xâm lấn qua đồng tử và bao phủ toàn bộ vùng này.

Theo mức độ xâm lấn vào giác mạc

Mức độ xâm lấn được đo theo khoảng cách mà mộng thịt lan vào giác mạc:

• Độ 1: Mộng thịt lan dưới 2 mm vào giác mạc.
• Độ 2: Mộng thịt lan từ 2 mm đến 4 mm vào giác mạc.
• Độ 3: Mộng thịt lan trên 4 mm vào giác mạc.

Theo giải phẫu học

Phân loại dựa vào độ lan của mộng thịt tính theo bán kính giác mạc:

• Độ 1: Đầu mộng chỉ lan qua rìa giác mạc.
• Độ 2: Đầu mộng lan nhưng chưa vượt quá 1/2 bán kính giác mạc.
• Độ 3: Đầu mộng lan vượt qua 1/2 bán kính giác mạc.
• Độ 4: Đầu mộng lấn vào và bao phủ đồng tử.

Theo mức độ tiên lượng

Phân loại dựa trên khả năng tiên lượng của bệnh, có hai dạng chính:

• Mộng thịt tiến triển: Đầu mộng có hình dạng răng cưa, thân dày, chứa nhiều mạch máu và có xu hướng tái phát cao sau phẫu thuật.
• Mộng thịt xơ: Đầu mộng có dạng tròn, màu trắng đặc, ít tiến triển và hiếm khi tái phát sau phẫu thuật.

Nguyên nhân bị mộng mắt

Một số nguyên nhân phổ biến của mộng thịt (kéo mây) bao gồm:

• Tia cực tím: Những người có công việc dành nhiều thời gian hoạt động ở ngoài trời có nguy cơ cao mắc bệnh mộng mắt.
• Di truyền: Một số nhà nghiên cứu cho biết, những người bệnh có tiền sử gia đình mắc bệnh mộng thịt mắt có khả năng cao hơn người khác.
• Các yếu tố nguy cơ khác:
  • Bệnh nhân có tiền sử khô mắt: Nếu người bệnh đã hoặc đang bị khô mắt, dễ bị bệnh mộng thịt.
  • Tiếp xúc với các chất kích thích: Bụi, cát và gió có thể làm nghiệm trọng thêm tình trạng mộng mắt.

Mộng mắt thường dễ nhận biết qua các triệu chứng điển hình, bao gồm:

• Xuất hiện một mảng mô màu hồng nhạt hoặc hơi nhô lên trên bề mặt của mắt, thường ở góc trong gần mũi.
• Mắt bị đỏ, cảm giác khó chịu hoặc sưng tấy xung quanh vùng mộng thịt.
• Cảm giác khô, ngứa, hoặc nóng rát trong mắt, thường do sự tiếp xúc kéo dài với môi trường khô hoặc gió.
• Cảm giác có dị vật trong mắt, giống như cát hoặc sạn.
• Tăng tiết nước mắt, dẫn đến hiện tượng mắt đẫm lệ thường xuyên.
• Khi mộng thịt phát triển lớn, đặc biệt khi lan đến giác mạc, có thể gây mờ mắt hoặc thậm chí nhìn đôi (song thị).

Nếu xuất hiện cảm giác ngứa, khó chịu, hoặc phát hiện khối u phát triển trên bề mặt mắt, người bệnh nên đến bác sĩ nhãn khoa để được kiểm tra và điều trị sớm. Dù mộng thịt là tình trạng lành tính, việc không điều trị kịp thời có thể dẫn đến khó chịu kéo dài và ảnh hưởng đến thị lực về sau.

Đối tượng dễ mắc mộng mắt (mộng thịt)

Mộng mắt có thể ảnh hưởng đến bất kỳ ai, nhưng nguy cơ mắc bệnh có thể tăng lên do các yếu tố liên quan đến tuổi tác, giới tính, và vị trí địa lý. Cụ thể:

• Độ tuổi: Người trong độ tuổi từ 20 đến 40 có nguy cơ mắc mộng thịt cao hơn. Đây là giai đoạn mà mắt dễ bị tổn thương do các tác nhân môi trường kéo dài, đặc biệt khi không được bảo vệ tốt.
• Giới tính: Nghiên cứu cho thấy nam giới có nguy cơ phát triển mộng thịt cao gấp đôi so với phụ nữ. Sự khác biệt này có thể liên quan đến các yếu tố nghề nghiệp và thói quen sinh hoạt, như việc tiếp xúc với ánh nắng và môi trường ngoài trời nhiều hơn.
• Vị trí địa lý: Những người sống ở các khu vực gần xích đạo, đặc biệt là các vùng có khí hậu nhiệt đới hoặc cận nhiệt đới, có nguy cơ mắc bệnh cao hơn. Tia cực tím (UV) mạnh hơn ở những vùng này, dẫn đến tình trạng phơi nhiễm kéo dài, làm tăng khả năng phát triển mộng thịt. Người dân ở các khu vực có ánh sáng mạnh, gió nhiều, và điều kiện khô cũng dễ bị ảnh hưởng.

Tóm lại, mộng thịt phổ biến hơn ở các đối tượng sống trong điều kiện khí hậu nắng gắt, tiếp xúc nhiều với tia cực tím và môi trường khắc nghiệt mà không có biện pháp bảo vệ mắt đúng cách.

Mộng thịt ở mắt có nguy hiểm không?

Mộng thịt ở giai đoạn đầu thường không gây nguy hiểm nghiêm trọng đến thị lực, nhưng lại ảnh hưởng đến thẩm mỹ của mắt. Trong giai đoạn này, người bệnh có thể gặp các triệu chứng như kích ứng, ngứa, rát, hoặc cảm giác cộm trong mắt. Các triệu chứng này có thể được kiểm soát bằng cách sử dụng thuốc nhỏ mắt để làm dịu và bôi trơn. Để ngăn mộng thịt phát triển lớn hơn, người bệnh nên tránh tiếp xúc với các yếu tố môi trường kích thích như ánh sáng mặt trời trực tiếp và gió mạnh.

Trong nhiều trường hợp, mộng thịt có thể dừng phát triển ở kích thước nhỏ và không gây ra ảnh hưởng lớn. Trong những tình huống này, mộng thịt được coi là tương đối vô hại và có thể không cần điều trị phẫu thuật.

Tuy nhiên, nếu mộng thịt phát triển lớn hơn, nó có thể gây cản trở tầm nhìn hoặc làm biến dạng giác mạc, dẫn đến các vấn đề khúc xạ như loạn thị và mờ mắt. Ở giai đoạn này, phẫu thuật cắt bỏ mộng thịt được khuyến cáo để ngăn ngừa tổn thương thêm cho giác mạc và phục hồi thị lực.

Mặc dù mộng thịt là một khối u lành tính và không phải ung thư, nhưng điều quan trọng là bệnh nhân nên đi khám bác sĩ chuyên khoa mắt để loại trừ các tình trạng nghiêm trọng khác, chẳng hạn như khối u ở kết mạc hoặc mống mắt, có thể cần can thiệp y tế khẩn cấp.

Sự khác biệt giữa mộng mỡ và mộng thịt ở mắt

Mộng mỡ (pinguecula) và mộng thịt (pterygium) là hai tình trạng khác nhau của mắt, có thể được nhận biết qua các đặc điểm sau:

• Mộng mỡ là một khối u nhỏ màu trắng hoặc vàng nổi lên trên phần tròng trắng của mắt (kết mạc), thường xuất hiện ở vùng gần rìa giác mạc. Điểm đặc trưng là khối u này không lan vào giác mạc và thường không có triệu chứng rõ rệt, không gây đau hoặc ảnh hưởng đến thị lực.
• Mộng thịt, ngược lại, là sự phát triển của mô kết mạc với nhiều mạch máu bên trong, tạo thành một màng tam giác và có thể lan rộng vào giác mạc. Khi mộng thịt phát triển, nó có thể gây ra kích ứng, đỏ mắt, và thậm chí ảnh hưởng đến thị lực nếu xâm lấn quá mức vào giác mạc.

Tóm lại, mộng mỡ là một tổn thương lành tính không lan vào giác mạc và thường không gây triệu chứng, trong khi mộng thịt có thể xâm lấn giác mạc, gây khó chịu và tiềm ẩn nguy cơ ảnh hưởng đến thị lực.

Chẩn đoán mộng thịt ở mắt như thế nào?

Để chẩn đoán mộng thịt, bác sĩ nhãn khoa thường sử dụng một thiết bị gọi là đèn khe. Đây là một thiết bị chiếu ánh sáng mạnh kết hợp với kính hiển vi, cho phép bác sĩ kiểm tra chi tiết các cấu trúc trong mắt, bao gồm giác mạc, mống mắt, và thủy tinh thể.

Ngoài việc sử dụng đèn khe, bác sĩ có thể chỉ định các xét nghiệm bổ sung như:

1. Kiểm tra thị lực: Bác sĩ sẽ đo khả năng nhìn của bệnh nhân bằng cách yêu cầu đọc các chữ cái hoặc biểu tượng từ xa (khoảng 6 mét) để xác định xem mộng thịt có ảnh hưởng đến thị lực hay không.
2. Đánh giá hình dạng giác mạc: Một kỹ thuật sử dụng máy tính để tạo ra bản đồ 3D của giác mạc, gọi là topography giác mạc. Phương pháp này giúp phát hiện những biến dạng ở giác mạc do mộng thịt gây ra, chẳng hạn như loạn thị.

Bên cạnh đó, bác sĩ có thể chụp ảnh mắt bệnh nhân để theo dõi sự tiến triển của mộng thịt theo thời gian. Để loại trừ các bệnh lý nghiêm trọng khác như ung thư kết mạc, bác sĩ có thể yêu cầu thêm các xét nghiệm chuyên sâu nếu nghi ngờ.

Phương pháp điều trị mộng thịt ở mắt

Việc điều trị mộng thịt sẽ tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng và sự ảnh hưởng của nó đến mắt. Dưới đây là các phương pháp điều trị chính:

Thuốc nhỏ mắt

• Đối với các trường hợp mộng thịt gây kích ứng nhẹ, thuốc nhỏ mắt bôi trơn thường được sử dụng để làm dịu mắt và giảm khô rát.
• Trong các trường hợp nặng hơn, bác sĩ nhãn khoa có thể kê đơn thuốc nhỏ mắt chứa steroid để giảm viêm. Tuy nhiên, việc sử dụng steroid cần được kiểm soát chặt chẽ về liều lượng và thời gian bởi bác sĩ, vì loại thuốc này không chữa khỏi bệnh mà chỉ giúp giảm triệu chứng tạm thời.

Phẫu thuật

• Phẫu thuật mộng thịt trong mắt là phương pháp duy nhất để loại bỏ mộng thịt hoàn toàn. Phẫu thuật được khuyến khích khi mộng thịt lớn, ảnh hưởng đến thị lực hoặc gây biến dạng giác mạc.
• Nên thực hiện phẫu thuật trước khi mộng thịt lan tới giác mạc, vì khi lan rộng, nó có thể gây sẹo giác mạc và ảnh hưởng vĩnh viễn đến thị lực. Phẫu thuật thường an toàn, nhưng có nguy cơ tái phát, do đó việc theo dõi sau phẫu thuật là rất quan trọng.

Bảo vệ mắt khỏi tia cực tím

• Nếu mộng thịt nhỏ, không gây đau và không ảnh hưởng đến thị lực, người bệnh có thể chỉ cần bảo vệ mắt khỏi tia cực tím (UV) để ngăn ngừa tình trạng tiến triển.
• Khi ra ngoài trời, bệnh nhân nên đội mũ và đeo kính râm có khả năng chống tia UV để bảo vệ mắt. Việc này không chỉ giúp ngăn chặn sự phát triển của mộng thịt mà còn bảo vệ mắt khỏi các tác nhân gây hại khác trong môi trường, như gió và bụi.

Bệnh nhân nên thảo luận với bác sĩ để chọn phương pháp điều trị phù hợp, đảm bảo sức khỏe mắt được duy trì tốt nhất.

Phòng ngừa mộng mắt (mộng thịt)

Để phòng ngừa mộng mắt, mỗi người cần áp dụng các biện pháp bảo vệ mắt một cách toàn diện nhằm giảm thiểu tác động từ các yếu tố môi trường và nguy cơ phát triển mộng thịt. Các phương pháp phòng ngừa hiệu quả bao gồm:

Bảo vệ mắt khỏi bức xạ tia cực tím (UV):

• Đeo kính râm có tròng được thiết kế chống tia UV khi ra ngoài trời, ngay cả vào những ngày nhiều mây. Tia cực tím có thể gây tổn hại đến kết mạc và giác mạc, làm tăng nguy cơ phát triển mộng thịt.
• Đội mũ rộng vành để che chắn ánh nắng mặt trời trực tiếp vào mắt, giảm thiểu tác động từ tia UV và hạn chế việc tiếp xúc với gió và bụi.

Tránh môi trường có hại

• Hạn chế tiếp xúc với các yếu tố môi trường có thể làm khô hoặc kích ứng mắt, như khí hậu khô cằn, nóng ẩm, môi trường nhiều khói bụi, hóa chất hoặc gió mạnh. Các điều kiện này có thể làm khô kết mạc, kích thích sự phát triển của mộng thịt.
• Nếu bạn sống hoặc làm việc trong môi trường có điều kiện như vậy, nên sử dụng máy tạo độ ẩm trong nhà hoặc văn phòng để giảm khô mắt.

Thường xuyên theo dõi sức khỏe mắt

• Quan sát mắt thường xuyên để phát hiện sớm các dấu hiệu của mộng thịt, chẳng hạn như thay đổi về kích thước, màu sắc, hoặc hình dạng của mô kết mạc.
• Khi có bất kỳ triệu chứng bất thường nào, như ngứa, kích ứng, mờ mắt hoặc sự phát triển của khối u trên mắt, cần đến khám mắt định kỳ với bác sĩ chuyên khoa để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Hạn chế tiếp xúc với tia cực tím sau phẫu thuật

• Đối với những người đã phẫu thuật loại bỏ mộng thịt, việc hạn chế tiếp xúc với ánh sáng mặt trời là rất quan trọng để ngăn ngừa tái phát. Điều này bao gồm việc tiếp tục sử dụng kính râm bảo vệ mắt và tránh các yếu tố kích thích sau khi phẫu thuật.

Phòng ngừa mộng thịt không chỉ giúp bảo vệ thị lực mà còn giúp duy trì sức khỏe mắt tổng thể trong điều kiện môi trường khắc nghiệt. Hy vọng, qua bài viết trên mỗi người sẽ không cảm thấy hoang mang, lo lắng nếu mắc bệnh mộng mắt. Tuy nhiên, nếu người bệnh nhận thấy mộng thịt ngày càng phát triển, gây các triệu chứng khó chịu và thiếu thẩm mỹ cho mắt hãy đến bệnh viện để bác sĩ chuyên khoa Mắt chẩn đoán và đưa ra phác đồ điều trị hiệu quả.

Bệnh viện Mắt Hà Nội 2 với đội ngũ bác sĩ với chuyên môn cao cùng kinh nghiệm lâu năm trong điều trị các bệnh về mắt. Ngoài ra, với hệ thống máy móc, trang thiết bị hiện đại nhập khẩu chính hãng từ các nước Âu – Mỹ giúp cải thiện tình trạng mộng thịt hiệu quả.