DỊCH VỤ

Danh mục gói dịch vụ

Bỏng mắt: Nguyên nhân, mức độ và hướng xử trí

28-04-2023

Giác mạc là một bộ phận trực tiếp chịu trách nhiệm dẫn truyền ánh sáng từ môi trường bên ngoài vào mắt nên việc bị bỏng là rất nguy hiểm. Bỏng mắt là một cấp cứu đáng lo ngại trong nhãn khoa do tình trạng nặng nề và thường xảy ra ở cả hai mắt. Ở giai đoạn nặng, không có phương pháp điều trị để phục hồi thị lực. Vì thế, phòng ngừa và sơ cứu là điều vô cùng quan trọng.

Tổng quan về mắt

Mô phỏng mắt người.

Nguyên nhân bỏng mắt

Có nhiều loại tác nhân có thể gây bỏng cho mắt như: nhiệt, hóa chất, bức xạ, laser,....

Bỏng nhiệt

Chiếm tỉ lệ cao nhất, được chia thành:

  • Nhiệt khô: lửa củi, lửa xăng dầu, lửa thuốc pháo,...;
  • Nhiệt ướt: nước sôi, dầu mỡ sôi, kim loại nóng chảy như nhôm, gang, đồng…
  • Bỏng do nhiệt độ thấp – độ lạnh sâu (nitơ lỏng, tuyết carbonic…).

Bỏng nhiệt không lan tỏa trên bề mặt nhãn cầu như hóa chất nhưng nặng nề do tổn thương mi gây biến dạng và hở mi nghiêm trọng.

Mức độ tổn thương trong bỏng nhiệt tùy thuộc vào 3 yếu tố là nhiệt độ của vật gây bỏng, thời gian tiếp xúc với nhiệt và diện tích mô bị tiếp xúc với vật gây bỏng. Trong các trường hợp bỏng do nổ pháo hoa thì độ trầm trọng tăng lên nhiều lần do có sự phối hợp giữa bỏng nhiệt với bỏng hóa chất (do hợp chất thuốc pháo) và cả tác động của áp lực nổ làm cho các tác nhân bỏng gắn vào sâu hơn trong mô.

Phản xạ chớp mắt thường giúp khép mi mắt lại để đáp ứng với một kích thích nhiệt. Do đó, bỏng nhiệt có xu hướng ảnh hưởng đến mi mắt hơn là kết mạc hoặc giác mạc. Mi mắt phải được làm sạch bằng dung dịch muối đẳng trương vô trùng sau khi dùng thuốc mỡ kháng khuẩn tại mắt.

Bỏng mắt do hóa chất

Dấu hiệu bỏng mắt do hóa chất rất phong phú, tuỳ thuộc vào nồng độ hóa chất gây bỏng, thời gian từ khi bị bỏng đến khi được đưa vào bệnh viện và quá trình xử trí sơ cứu ban đầu tại hiện trường.

Trong bỏng mắt do hóa chất, tác nhân gây bỏng hay gặp nhất là: axit sunfuric, axit Nitric.... thường xảy ra trong công nghiệp, ở những cơ sở sản xuất ắc quy, mạ kim loại, phòng thí nghiệm, sinh hoạt hoặc do bị người khác cố ý tạt axit vào mắt. Bỏng mắt do axit khiến khả năng xuyên thấm kém do H+ làm đông vón, biến tính protein của tổ chức. Acid hút nước mạnh và sinh nhiệt làm cháy khô tổ chức bề mặt.

Các Bazơ cũng có khả năng gây bỏng cho mắt như: xút, amoniac, vôi... Ngoài ra còn có thể bỏng do benzen, bỏng hóa chất khi thí nghiệm… thường gặp ở những công nhân làm trong cơ sở sản xuất đồ nhôm hoặc nấu xà phòng. Bỏng do vôi thường gặp trong công nghiệp xây dựng hoặc trong sinh hoạt. Bỏng mắt do benzen có thể xảy ra ở những cơ sở sản xuất cao su.;

Bỏng mắt do Bazơ >là trầm trọng nhất do khi tiếp xúc với tế bào, bazơ làm tan rã tế bào, nhuyễn mô và ngấm sâu, hút nước của tế bào sinh ra nhiệt gây bỏng>. Sự tỏa lan của bazơ theo bề rộng và chiều sâu, tác dụng kéo dài nhiều ngày, khó tiên lượng ngay lúc đầu. Nếu ở vùng bè sẽ gây tăng nhãn áp cấp tính.;

Bỏng mắt do hóa chất

Bỏng mắt do hóa chất

Đặc điểm tổn thương khi bị bỏng mắt do hóa chất là các mạch máu trong kết mạc ở vùng rìa thường bị tắc, gây rối loạn dinh dưỡng giác mạc, làm >tổn thương> giác mạc khó hồi phục. Bỏng hóa chất thường rất nghiêm trọng do xảy ra một số phản ứng hóa học.

Bỏng mắt do tia cực tím gây ra

Tia cực tím hay còn gọi là tia tử ngoại, có nhiều ở bãi biển, trên núi tuyết. Tia cực tím còn được phát ra từ ánh sáng hồ quang và ngay cả từ một vài loại đèn sử dụng chiếu sáng sân khấu.

Khi mắt tiếp xúc với một lượng tia cực tím lớn và kéo dài liên tục khoảng 2 - 6 giờ, bệnh nhân sẽ thấy hai mắt đau nhức dữ dội, chảy nước mắt nhiều, chói mắt, cảm thấy sợ ánh sáng nên không mở được mắt. Khi thăm khám thấy đặc điểm tổn thương giác mạc thường nông, mi mắt co quắp, bắt màu fluorescein dày đặc nhưng không tổn thương đáy mắt.

Tiếp xúc quá lâu với tia cực tím có thể gây bỏng

Tiếp xúc quá lâu với tia cực tím có thể gây bỏng

Xử trí bỏng mắt do tia cực tím bằng cách tra thuốc tê bề mặt 5 phút/lần đến khi bệnh nhân mở mắt tự nhiên, sau đó băng kín mắt với thuốc mỡ kháng sinh, để mắt nghỉ ngơi, tránh tiếp xúc để biểu mô giác mạc tái tạo hoàn toàn 24 giờ.

Bỏng mắt do tia laser, tia lửa hàn

Tia laser có bản chất là một chùm ánh sáng đơn sắc mang năng lượng, có khả năng xuyên qua những môi trường trong suốt và xuyên qua những mô không có sắc tố. Khi đến lớp biểu mô sắc tố võng mạc mắt, tia laser sẽ bị hấp thụ, năng lượng ánh sáng sẽ chuyển thành nhiệt năng gây bỏng, làm đông đặc protein trong tế bào và chết tế bào. Đặc điểm tổn thương là các tế bào xơ sẽ phát triển thay thế tế bào chết đi và để lại tổ chức sẹo, gây bỏng võng mạc không phục hồi.

Ngoài ra, khi nhìn lâu vào mặt trời, đặc biệt vào những dịp nhật thực, mắt sẽ hấp thụ một lượng lớn tia sáng có mang năng lượng khiến mắt tối sầm, chảy nước mắt nhiều, khám thấy vùng võng mạc trung tâm bị phù dày lên, cuối cùng tổn thương và để lại sẹo.

Bỏng mắt do tia lửa hàn

Bỏng mắt do tia lửa hàn

Bỏng mắt do bức xạ ion hoá

Bỏng mắt do tia G, tia X ở bệnh nhân xạ trị khối u vùng hàm mặt, nạn nhân của vụ nổ hạt nhân hoặc rò rỉ phóng xạ từ lò phản ứng nhà máy điện nguyên tử. Tổn thương mắt dạng này thường rất nặng nề, giác mạc khô nhuyễn, tái tạo giác mạc đều bị tia xạ tiêu diệt.

Sau đó, tổn thương bội nhiễm sẽ gây hoại tử và thủng giác mạc, dẫn đến nhiễm trùng tổ chức nội nhãn. Đặc điểm tổn thương do bức xạ ion hóa gây ra thường dẫn đến phải bỏ nhãn cầu.

Phân loại bỏng mắt

Bỏng mắt có thể chỉ xảy ra ở mi, tuy nhiên cũng có thể xảy ra ở kết mạc và củng mạc, giác mạc và vùng rìa. Phân loại bỏng mắt thường sẽ theo độ rộng – hẹp, nông – sâu và vị trí bỏng:

Mức độ

Tổn thương vùng mi

Tổn thương kết mạc, giác mạc

Tiên lượng

I

Mi chỉ cương tụ ngoài da

Có/không có cương tụ ở kết mạc, các tổn thương ở giác mạc và vùng rìa mắt nếu có cũng chỉ ở phần biểu mô.

Tốt

II

Mi có thể xuất hiện nốt phồng

Kết mạc có màng giả, giác mạc đôi khi có đục lờ mờ. Thiểu dưỡng <⅓ vùng rìa 

Tốt

III, IV

Là mức độ bỏng nặng, có hiện tượng cháy da, hoại tử da

Ở kết mạc và củng mạc có thể đã có hoại tử, ở giác mạc và vùng rìa có đục nông/sâu dưới 1/2 diện tích, mống mắt bị che mờ một phần.

Nặng

V

Có hoại tử, cháy đen da mi, cháy cả cơ và sụn mi với kích thước lớn hơn 1/2 diện tích,

Ở củng mạc và kết mạc cũng có hoại tử, giác mạc và vùng rìa đục nông hoặc sâu trên 1/2 diện tích.

Dè dặt

Triệu chứng bỏng mắt

Khi bỏng nhẹ, bệnh nhân sẽ cảm thấy mắt bị kích thích, kết mạc cương tụ, giác mạc phù và thị lực giảm ít. Khi bỏng nặng, mắt sẽ biểu hiện đau nhức nhiều, kết mạc phù, tắc mạch, xuất hiện những chỗ hoại tử trắng và không còn mạch máu.

Giác mạc bị đục trắng, phần sau giác mạc không trông thấy, biểu mô bị bong, nhu mô bị đục và phù, loét giác mạc tiến triển dai dẳng dẫn đến thủng giác mạc, thị lực giảm mạnh khiến người bệnh chỉ có thể phân biệt được ánh sáng.

Giác mạc bị hoại tử nếu bỏng nặng

Giác mạc bị hoại tử nếu bỏng nặng

Điều trị bỏng mắt

Hầu hết các vết bỏng nhiệt ảnh hưởng đến kết mạc hoặc giác mạc không đáng kể và có thể phục hồi mà không để lại hậu quả nào trầm trọng. Tiên lượng của mắt bị bỏng tuỳ thuộc vào việc cấp cứu ở những giây phút đầu tiên sau bỏng, do đó việc xử trí cấp cứu bỏng mắt ở ngay nơi xảy ra tai nạn là điều cực kỳ cần thiết và cần được phổ biến, hướng dẫn đến mọi người.

Sơ cứu ban đầu

  • Bỏng nhiệt: Hạ nhiệt bằng nước mát - tưới rửa hoặc áp lạnh, chỉ có hiệu quả khi sơ cứu 20 phút đầu. Sau khi hạ nhiệt: nhỏ kháng sinh, băng ép nhẹ, chuyển tuyến.
  • Bỏng hóa chất: Loại trừ tác nhân gây bỏng ra khỏi túi kết mạc, bề mặt nhãn cầu và mi. Rửa mắt với nước sạch, mắt phải mở (chủ động hoặc thụ động), rửa càng nhiều càng tốt. Nếu bỏng do acid nồng độ cao, da mi ngay lập tức bị đông cứng thì cách làm này không có hiệu quả do mắt không còn chớp được. Sau đó nhỏ kháng sinh, chuyển tuyến.. Tuyệt đối không được rửa mắt bằng dung dịch trung hòa axit bằng bazơ khiến tình trạng bỏng càng nặng hơn.

Rửa mắt ngay tại nơi xảy ra tai nạn là biện pháp đơn giản nhưng cực kỳ giá trị. Tác nhân gây bỏng sẽ không còn đọng lại ở bề mặt nhãn cầu và túi kết mạc để tiếp tục ngấm vào tổ chức. Tác dụng của việc rửa mắt không chỉ loại trừ tác nhân gây bỏng ra khỏi mắt mà còn giảm nồng độ của hóa chất gây bỏng, kiểm kê được tổn thương, hạn chế các di chứng về sau. Hết sức tránh quan niệm cứ bỏng mắt là phải chuyển ngay lên tuyến trên. Thành công của việc điều trị bỏng tuỳ thuộc vào những giây phút cấp cứu đầu tiên này.

Tại cơ sở chuyên khoa mắt:

Việc điều trị căn cứ vào:

– Tác nhân gây bỏng: bỏng kiềm hay acid, nồng độ của hóa chất, xử trí loại trừ tác nhân gây bỏng ở tuyến trước

– Độ bỏng: mức độ nặng của bỏng và các tổn thương liên quan như mi, nội nhãn

– Giai đoạn bỏng khi đến tuyến điều trị:

  • Sau sơ cứu, người bệnh được đo pH mắt ngay lập tức và tiếp tục rửa mắt bằng dung dịch đẳng trương cho đến khi pH của mắt bằng 7. Nếu tổn thương ngấm sâu thì rửa mắt liên tục bằng cách nhỏ giọt vào mắt qua hệ thống dây truyền và tiến hành rửa sạch lệ đạo để tránh viêm dính về sau.
  • Điều trị nội khoa
  • Chống viêm: Tại chỗ>: dung dịch corticoid tra mắt tùy mức độ bỏng mà sử dụng, có thể dùng đến liều 30 phút/ lần. Huyết thanh tự thân được dùng dưới dạng tra mắt hoặc tiêm dưới kết mạc. Toàn thân>: uống kháng sinh nhóm cyclin liều thấp kéo dài (Doxycyclin 50 mg – 1oomg/ngày). Corticoid có thể cân nhắc sử dụng đường toàn thân trong các trường hợp bỏng độ V, VI (theo phân độ của Dua) tuy nhiên đến nay hầu như có rất ít nghiên cứu về hiệu quả dùng corticoid toàn thân.; Liều sử dụng ban đầu thường là 1 – 1,5mg prednisolone/kg cân nặng/ngày.
  • Chống hoại tử giác mạc: hoại tử xảy ra từ 7 - 21 ngày sau bỏng do các men phân hủy protein, do đó cần có biện pháp ức chế men này.
  • Chống nhiễm khuẩn bằng cách khử sạch toàn thân và tại chỗ. Kháng sinh Tetracyclin vừa có tác dụng kháng khuẩn vừa ức chế men collagenase (men phá hủy collagen).
  • Phòng dính mi cầu bằng cách tra mỡ kháng sinh vào cùng đồ trên và dưới, day mắt nhiều lần vào ngày thứ 2 – 3 sau bỏng, tuy nhiên những ca bỏng nặng đặc biệt, bác sĩ chấp nhận dính mi cầu để tăng nguồn nuôi dưỡng cho bán phần trước.
  • Tăng dinh dưỡng, liền biểu mô: các thuốc thuộc nhóm nước mắt nhân tạo được sử dụng giúp kích thích biểu mô phát triển. Huyết thanh tự thân đặc biệt có hiệu quả cao trong các trường hợp này vì nồng độ một số yếu tố tăng trưởng và vitamin A cao hơn cả nước mắt. Vitamin C liều cao (uống, tiêm) đã được chứng minh có hiệu quả trong kích thích tổng hợp collagen, chống lại quá trình tiêu mô sau này. Các trường hợp bỏng nặng có mất dịch, dinh dưỡng toàn thân cần được nuôi dưỡng đầy đủ.
  • Các thuốc khác: Liệt thể mi: Atropin 1%, kháng sinh phòng bội nhiễm: tại chỗ và toàn thân

Trong giai đoạn này cần chú trọng việc lấy sạch chất hoại tử, dị vật trong giai đoạn cấp tính và dùng que thủy tinh tách dính thường xuyên

  • Thuốc giảm đau hoặc thuốc an thần theo đường tại chỗ và toàn thân
  • Liệu pháp tâm lý, an ủi và động viên bệnh nhân.
  • Trường hợp bỏng nặng có thể chỉ định phẫu thuật cấp cứu.

Khi chuyển bệnh nhân đến cơ sở y tế chống chỉ định băng mắt mà chỉ che mắt. Đối với những trường hợp bỏng do vôi, cần gắp vôi cục ra khỏi mắt trước khi rửa.

Biến chứng sau bỏng mắt

Bỏng mắt sau điều trị có thể gây ra nhiều biến chứng, trong đó có một số bệnh phổ biến có thể kể tên sau:

  • Tăng nhãn áp: phẫu thuật cắt bè củng giác mạc, nên phối hợp với các thuốc chống chuyển hóa. Nếu không kết quả có thể quang đông thể mi bằng laser.
  • Đục thể thuỷ tinh: lấy thể thủy tinh ngoài bao và lắp thể thủy tinh nhân tạo nếu điều kiện cho phép.
  • Thủng giác mạc: Khâu phủ kết mạc hoặc ghép giác mạc. Kính tiếp xúc cứng dán keo sinh học nếu mắt mất chức năng có thể phải phẫu thuật múc nội nhãn.
  • Viêm màng bồ đào: Dùng corticosteroid và atropin.

Ngoài biến chứng, bỏng mắt còn để lại nhiều di chứng như quặm mi, dính mi cầu, sẹo giác mạc, khô mắt…Trong đó khô mắt và dính mi cầu thường khó khắc phục. Lồi sẹo và đục giác mạc gây giảm hoặc mất thị lực.;

Trên đây là toàn bộ thông tin về nguyên nhân và xử trí của bỏng mắt. Nếu không may gặp tai nạn bỏng mắt, bạn cần tỉnh táo sơ cứu rồi nhanh chóng đến cơ sở y tế gần nhất để có thể được điều trị kịp thời. Tại bệnh viện Mắt Hà Nội 2, bệnh nhân sẽ được cấp cứu bỏng mắt ban đầu với gói dịch vụ giá 500.000 đồng.

DỊCH VỤ

CẢM NHẬN KHÁCH HÀNG

Bài viết hữu ích?

Chương trình ưu đãi đang có:

 

ĐẶT HẸN NGAY HÔM NAY

HOẶC GỌI VỀ 1900 277227

DỊCH VỤ KHÁC