Kiểm tra mù màu - 03 cách kiểm tra mù màu an toàn, chính xác

Tổng quan về bệnh mù màu

Mắt người hoạt động tương tự như một máy ảnh, với chức năng tập trung hình ảnh vào bên trong mắt. Võng mạc, nằm ở mặt sau của mắt, đóng vai trò giống như bộ cảm biến ánh sáng trong máy ảnh, được bao phủ bởi các tế bào thần kinh đặc biệt chứa các sắc tố nhạy cảm với ánh sáng. Trong số này, có hai loại tế bào chính: tế bào hình nón và tế bào hình que.

• Tế bào hình nón tập trung chủ yếu ở hố trung tâm của võng mạc và chịu trách nhiệm phát hiện màu sắc. Có ba loại tế bào hình nón, mỗi loại nhạy cảm với một loại bước sóng ánh sáng khác nhau: đỏ (bước sóng dài), xanh lá cây (bước sóng trung bình), và xanh lam (bước sóng ngắn). Mỗi loại tế bào hình nón chứa sắc tố riêng biệt, cho phép chúng phản ứng với các bước sóng ánh sáng cụ thể và do đó giúp nhận biết màu sắc.
• Tế bào hình que chỉ chứa một loại sắc tố và phản ứng đồng đều với tất cả các bước sóng ánh sáng. Mặc dù tế bào hình que không liên quan đến việc phân biệt màu sắc, nhưng chúng rất quan trọng trong việc giúp chúng ta nhìn thấy trong điều kiện ánh sáng yếu, chẳng hạn như vào ban đêm.

Bệnh mù màu xảy ra khi có vấn đề với tế bào hình nón hoặc các sắc tố của chúng, dẫn đến khó khăn trong việc phân biệt hoặc nhìn thấy một số màu sắc nhất định. Mù màu, hay còn gọi là khiếm khuyết thị giác màu sắc, là tình trạng mà một người không có khả năng nhận biết hoặc gặp khó khăn trong việc phân biệt giữa một số màu sắc nhất định. Người bị mù màu có thể không nhìn thấy một số màu sắc, hoặc nhìn thấy màu khác so với màu thực tế ⁽¹⁾.

Bệnh mù màu thường có nguyên nhân di truyền, và phổ biến hơn ở nam giới. Phần lớn những người bị mù màu không thể phân biệt giữa màu đỏ và màu xanh lá cây. Một số ít người bị mù màu gặp khó khăn trong việc phân biệt giữa các sắc thái của màu xanh dương và màu vàng.

Các loại mù màu hiện nay trên thế giới

Nhiều người thường hiểu sai về mù màu, nghĩ rằng người mắc bệnh này chỉ nhìn thấy được màu trắng và đen. Thực tế, mù màu hoàn toàn là rất hiếm, và hầu hết người mù màu vẫn có thể nhận biết được một số màu sắc, mặc dù khả năng phân biệt màu sắc bị suy giảm.

Mù màu đỏ-xanh lá cây

Đây là dạng mù màu phổ biến nhất và xảy ra khi có tổn thương hoặc giảm chức năng của sắc tố trong tế bào nón chịu trách nhiệm nhận biết màu đỏ hoặc xanh lá cây. Tình trạng này thường do di truyền và được chia thành 4 loại:

1. Protanomaly: Xảy ra khi sắc tố đỏ trong tế bào nón bị bất thường. Người mắc bệnh sẽ thấy màu đỏ, cam và vàng thành màu xanh lục hoặc nhìn các màu này kém tươi sáng hơn. Đây là tình trạng nhẹ và thường không ảnh hưởng nhiều đến sinh hoạt hàng ngày.
2. Protanopia: Sắc tố đỏ trong tế bào nón ngừng hoạt động hoàn toàn, khiến người bệnh nhìn màu đỏ thành màu đen. Một số màu cam và xanh lá cây cũng có thể được nhìn thành màu vàng.
3. Deuteranomaly: Đây là loại mù màu phổ biến nhất, liên quan đến sự bất thường của sắc tố xanh lá cây trong tế bào nón. Màu vàng và xanh lá cây có thể được nhìn thành màu đỏ, trong khi màu tím và xanh lam trở nên khó phân biệt.
4. Deuteranopia: Sắc tố xanh lá cây ngừng hoạt động, khiến màu đỏ trông giống màu vàng nâu, và màu xanh lục giống màu vàng đậm.

Mù màu xanh-vàng

Loại mù màu này hiếm gặp hơn và có hai biến thể:

1. Tritanomaly: Xảy ra khi sắc tố xanh trong tế bào nón hoạt động kém. Người bệnh sẽ nhìn màu xanh lam thành màu xanh lá cây và gặp khó khăn trong việc phân biệt các màu như hồng, đỏ và vàng.
2. Tritanopia: Do thiếu hoàn toàn sắc tố xanh trong tế bào nón, người mắc bệnh sẽ nhìn màu xanh lam giống như màu xanh lá cây và màu hồng trông giống như màu tím hoặc nâu nhạt.

Mù màu đơn sắc (Monochromacy)

Mù màu đơn sắc là dạng mù màu nghiêm trọng nhất, trong đó người bệnh không thể nhận biết được bất kỳ màu sắc nào và thị lực thường bị suy giảm. Có 02 loại mù màu đơn sắc:

1. Mù màu do tế bào hình nón: Xảy ra khi hai hoặc ba loại sắc tố trong tế bào nón không hoạt động. Do đó, não không nhận được tín hiệu màu sắc, khiến người bệnh khó phân biệt bất kỳ màu nào.
2. Mù màu do tế bào hình que: Đây là hội chứng di truyền từ lúc sinh ra, trong đó các tế bào hình que không có bất kỳ sắc tố nào. Người mắc hội chứng này chỉ có thể nhìn thấy màu trắng, đen, và xám. Ngoài ra, họ rất nhạy cảm với ánh sáng và cảm thấy khó chịu khi ở trong môi trường nhiều ánh sáng.

Kiểm tra mù màu là gì?

Kiểm tra mù màu là quá trình sử dụng các phương pháp y khoa để phát hiện các rối loạn liên quan đến khả năng phân biệt màu sắc. Người bị mù màu có thể gặp khó khăn trong việc nhận biết một hoặc nhiều màu sắc, chẳng hạn như đỏ, xanh lá cây, xanh lam, hoặc các màu kết hợp. Kiểm tra mù màu giúp xác định xem người bệnh có khả năng phân biệt màu sắc khác biệt so với người bình thường hay không.

Tại sao cần kiểm tra mù màu?

Mù màu không chỉ là vấn đề về khả năng phân biệt màu sắc mà còn có thể là dấu hiệu cảnh báo về các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng hơn, bao gồm các rối loạn liên quan đến mắt và thần kinh. Việc kiểm tra mù màu đóng vai trò quan trọng trong việc phát hiện sớm các bất thường này. Quy trình kiểm tra mù màu được thực hiện bởi các bác sĩ chuyên khoa Mắt có kinh nghiệm, sử dụng các kỹ thuật chuyên môn và thiết bị y tế hiện đại để chẩn đoán tình trạng mù màu ⁽²⁾.

Khi nào nên thực hiện kiểm tra mù màu?

Việc kiểm tra mù màu nên được thực hiện từ sớm, đặc biệt là ở trẻ em, để phát hiện kịp thời các vấn đề liên quan đến sắc tố hoặc bất thường ở mắt. Nếu bạn nhận thấy bất kỳ dấu hiệu bất thường nào trong việc phân biệt màu sắc, nên đến ngay các cơ sở y tế chuyên khoa để được kiểm tra và can thiệp kịp thời.

Cách kiểm tra mù màu

Kiểm tra định tính mù màu (EnChroma, Ishihara)

Kiểm tra định tính mù màu là phương pháp phổ biến nhất để phát hiện và chẩn đoán mù màu. Trong số các phương pháp, kiểm tra Ishihara là tiêu chuẩn và được sử dụng rộng rãi nhất. Phương pháp này được phát minh bởi bác sĩ nhãn khoa người Nhật Bản, Shinobu Ishihara, và lần đầu tiên được công bố vào năm 1917.

Kiểm tra bằng tấm Ishihara gồm 38 tấm hình được tạo thành từ các chấm màu ngẫu nhiên. Các tấm này được thiết kế để phát hiện chứng mù màu đỏ – xanh lá cây. Khi người bệnh nhìn vào các tấm này và xác định số hoặc hình dạng thấy được, bác sĩ sẽ có thể xác định loại mù màu dựa trên phản hồi. Kết quả sẽ cho thấy người bệnh có bị mù màu hay không và nếu có, loại mù màu là gì. Một số tấm đặc biệt được sử dụng cho trẻ em chưa biết đọc số hoặc chữ.

Bài kiểm tra mù màu EnChroma cũng được phát triển từ kiểm tra Ishihara, nhưng đi xa hơn khi kết hợp với thuật toán máy tính để xác định cả loại và mức độ mù màu. Bài kiểm tra EnChroma cung cấp các chế độ cho cả người lớn và trẻ em từ 5 tuổi trở lên, và phân loại mù màu thành ba nhóm chính: mù màu xanh lá cây, mù màu đỏ-xanh lá cây, và mù màu xanh-vàng.

Kiểm tra định lượng mù màu

Kiểm tra định lượng mù màu được thiết kế để phân tích chi tiết hơn về khả năng nhận biết màu sắc của người bệnh, qua đó xác định mức độ nghiêm trọng của bệnh. Phương pháp phổ biến nhất là kiểm tra màu Farnsworth-Munsell 100.

Bài kiểm tra Farnsworth-Munsell 100 bao gồm 4 khay, mỗi khay chứa nhiều đĩa nhỏ có màu sắc khác nhau. Người tham gia sẽ sắp xếp các đĩa màu theo thứ tự từ nhạt đến đậm. Để đảm bảo kết quả chính xác, bài kiểm tra cần được thực hiện dưới ánh sáng tự nhiên, và các đĩa màu nên được thay mới thường xuyên. Dưới đáy các đĩa có số hiệu để dễ dàng kiểm tra kết quả. Bài kiểm tra này giúp phát hiện loại mù màu cũng như mức độ nghiêm trọng của tình trạng này.

Phương thức kiểm tra khác

Ngoài các phương pháp truyền thống, còn có cách kiểm tra mù màu trực tuyến. Đây là phiên bản trực tuyến của kiểm tra định tính mù màu Ishihara. Tuy nhiên, do chất lượng hình ảnh có thể không ổn định, kết quả kiểm tra trực tuyến có thể không chính xác. Để có kết quả đáng tin cậy nhất, người bệnh nên đến các trung tâm chuyên khoa Mắt để thực hiện kiểm tra mù màu dưới điều kiện ánh sáng phù hợp.

Những đối tượng nên thực hiện kiểm tra mù màu

Kiểm tra mù màu là cần thiết cho bất kỳ ai cần khả năng nhận biết màu sắc chính xác trong công việc. Điều này đặc biệt quan trọng đối với những người làm nghề yêu cầu sự phân biệt màu sắc rõ ràng như lái xe, thợ điện, nhà thiết kế, họa sĩ, kỹ thuật viên, và nhân viên marketing. Khả năng phân biệt màu sắc kém có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến hiệu quả công việc trong các ngành nghề này. Mù màu chủ yếu là do di truyền và thường xuất hiện từ khi sinh ra, khiến nhiều người không nhận biết được rằng mình bị mù màu.

Chuẩn bị trước khi thực hiện kiểm tra mù màu

Trước khi tiến hành kiểm tra mù màu, dù là trực tiếp tại phòng khám hay thông qua các bài kiểm tra trực tuyến, cần lưu ý một số điều sau:

• Đeo kính khi cần thiết: Nếu bạn bị cận thị hoặc loạn thị, hãy tiếp tục đeo kính như bình thường trong suốt quá trình kiểm tra để đảm bảo kết quả chính xác.
• Điều chỉnh ánh sáng màn hình: Nếu kiểm tra mù màu trực tuyến, hãy đảm bảo rằng độ sáng của màn hình không quá mạnh, để tránh làm mờ các chi tiết màu sắc và ảnh hưởng đến kết quả kiểm tra.

Phòng ngừa và hỗ trợ cho người bị mù màu

Mù màu phần lớn là do yếu tố di truyền, nhưng vẫn có các phương pháp hỗ trợ để giúp người bệnh sống chung an toàn với tình trạng này. Bác sĩ có thể tư vấn các biện pháp bảo vệ mắt, kiểm tra mắt định kỳ, và tránh các chấn thương hay va đập vào mắt.

Những người bị mù màu có thể áp dụng các biện pháp để thích nghi với cuộc sống hàng ngày, chẳng hạn như học thứ tự của màu sắc trên đèn giao thông, nhờ người có thị giác màu bình thường kiểm tra và đánh dấu màu sắc trên quần áo, hoặc sắp xếp quần áo theo màu sắc tương tự nhau để dễ dàng nhận biết.

Kiểm tra mù màu giúp phát hiện ra những bất thường về giác sắc. Việc kiểm tra mù màu có vai trò quan trọng giúp người bệnh có thể phát hiện sớm, đồng thời tìm ra những giải pháp thích ứng với cuộc sống. Mù màu không chỉ bất thường về giác sắc, còn là triệu chứng liên quan đến một số bệnh lý khác.

Bệnh viện Mắt Hà Nội 2 được trang bị hệ thống trang thiết bị hiện đại cùng đội ngũ chuyên gia có chuyên môn cao; sẽ giúp bạn bảo về đôi mắt và phòng tránh các bệnh về mắt. Để đăng ký khám bệnh, bạn có thể đến khám trực tiếp hoặc liên hệ đặt lịch thông qua tổng đài theo số Hotline: 1900 277 227 hoặc đặt lịch khám Online thông qua Website của Bệnh viện Mắt Hà nội 2 tại đây.